فرش‌بافی هنر دیرینه ایرانیان است و کیفیت و زیبایی به نام فرش ایرانی گره خورده است. فرش جایگاه مهمی در خانواده‌های ایرانی دارد و بی‌شک هر نوعروسی در جهیزیه‌اش یک فرش دارد. این فرش‌ها دارای ارزش زیادی هستند و در صورت هرگونه آسیب باید ترمیم یا رفو شوند. از این رو رفوگری فرش را می‌توان مکمل هنر فرش‌بافی دانست. رفوگری فرش دستبافت یا ماشینی امری رایج است که موجب می‌شود ارزش فرش حفظ شده و آسیب‌دیدگی و پارگی‌هایی که به مرور زمان در آن به وجود آمده است، ترمیم شود. این کار موجب بالا رفتن عمر فرش و بازیابی زیبایی‌اش می‌شود.
فرش‌های قدیمی یا فرسوده می‌توانند احساس ناخوشایندی به فردی می‌دهند که قرار است روزانه بارها روی آن راه رود. با گذشت زمان، فرش‌ها در معرض انواع آلودگی‌ها مانند لکه‌ها، رطوبت، خراب‌کاری بچه‌ها و حیوانات خانگی و … قرار می‌گیرند و می‌توانند زودتر از سن واقعی خود فرسوده شوند. با اندکی وقت صرف کردن و دقت می‌توانید فرش قدیمی خود را با رفوی فرش بازیابی کنید.
ترمیم یا رفوگری فرش چیست؟
رفوگری فرش هنری است که با جادوی دست‌های رفوگران انجام می‌شود. در ترمیم و رفوی فرش دوباره به فرش‌ها جان داده می‌شود و عیوب جزئی آن برطرف می‌شود. این عیوب شامل مواردی چون رفع چروکیدگی فرش، تعمیراتی چون ریشه بافی، شیرازه دوزی، رفوگری و … است و برای عیوب بزرگی چون سوختگی‌های وسیع و پوسیدگی‌های گسترده باید به روش‌های مرمت فرش روی آورد. اما آسیب‌دیدگی و پارگی‌ها یا دیگر آسیب‌های ناشی از پوسیدگی، بیدزدگی، رطوبت، لکه گرفتن، سوختن قسمتی کوچک ناشی از زغال یا … می‌توانند توسط رفوگری فرش ترمیم شوند.
رفوگری فرش موجب احیای فرش در حال پارگی و نابودی می‌شود و ارزش آن را حفظ می‌کند. اگر بتوانید فرش‌تان را رفو کنید، دیگر نیازی نخواهد بود که فرش‌تان را در کوتاه‌مدت عوض کنید و هزینه‌های سنگین متحمل شوید.
چند نکته برای رفوی فرش در خانه
اگر فرش شما دچار خرابی، سوختگی و پوسیدگی‌های گسترده نیست، می‌توانید از ترمیم و رفوگری فرش استفاده کنید. به یاد داشته باشید که روش‌های سطحی مثل رنگ‌آمیزی فرش با ماژیک، موقت است و می‌تواند دوباره موجب رنگ‌پریدگی فرش شود. پس از مواد و ابزارهای مناسب برای این کار استفاده کنید.
ابزارهای مناسب رفوگری فرش
معمولا در رفوکردن به وسایلی از جمله چاقوی بافت، نخ و سوزن، درفش، موم، انبردست و انگشتانه نیاز پیدا می‌کنید. در کنار این ابزارها، نخ‌های هماهنگ با فرش و بخش آسیب‌دیده و دسترسی به نقشه قسمت آسیب دیده، تکمیل‌کننده ابزارهای مورد نیاز رفوگر است.
توجه کنید که هرگونه عدم آگاهی یا مهارت در این کار می‌تواند موجب آسیب‌های جبران‌ناپذیر به فرش شما شود.
همچنین توجه به نکاتی پیش از رفو کردن فرش نیز ضروری است:
- بهتر است قبل از رفوی فرش، آن را شسته و آلودگی‌های آن را کامل پاک کنید.
- گره‌های آسیب‌دیده را باز کنید. سعی کنید این کار را با سوزن و درفش انجام دهید.
- اگر بخش آسیب‌دیده بزرگ است، آن را داخل قاب چوبی بگذارید تا بدون چروکیدگی رفو شود. برای این کار فرش را از پشت با نوارهایی محکم کنید تا حالت استاندارد خود را حفظ کند.
- سپس عملیات تارزنی و گره‌زنی را با راهنمایی‌های یک فرد متخصص انجام دهید تا فرش به حالت قبلی خود بازگردد.
چگونگی رفوگری فرش در خانه
شاید مراحل بالا را بسیار تخصصی ببینید. اما روش‌هایی نیز وجود دارد که شما می‌توانید در خانه خود انجام دهید و تا حد امکان فرش خود را ترمیم و تبدیل به فرش نو کنید. برای انجام این روش‌ها به مراحل زیر دقت کنید:
- ابتدا تمام لوازم روی فرش مانند پایه‌های مبل و … را جابجا کنید تا به فرش دسترسی کامل بدون حضور هیچ مانعی داشته باشید.
- فرش را کاملا جاروبرقی بکشید تا هرگونه آلودگی، گرد و غبار و آشغال‌های روی فرش جمع شود..
- با استفاده از نسبت مساوی محلول آب و سرکه سفید و یک پارچه یا اسفنج تمیز، لکه‌های باقی مانده مواد غذایی یا دیگر موارد را از روی فرش پاک کنید.
- برای از بین بردن لکه چربی‌ها و روغن‌های سفت شده، از یک کاردک پلاستیکی یا کاغذ روغنی استفاده کنید. همچنین می‌توانید لکه‌ها را با پودر بچه یا نشاسته ذرت نیز لکه‌گیری کنید. سه الی چهار ساعت بگذارید بماند و سپس با جاروبرقی آن‌ها را از روی فرش جارو کنید. اگر باز هم لکه باقی ماند، لکه باقیمانده را با قسمت مساوی سرکه و آب داغ پاک کنید.
- اگر قسمتی از فرش سوختگی کوچکی دارد، برای رفوگری فرش با بریدن نوع الیاف سوخته شده سعی کنید سوختگی را پنهان کنید
- اگر فرش سوراخ شده سعی کنید مقداری چسب مایع داخل سوراخ بریزید و آن را با کاموای همرنگ یا الیاف فرش همرنگ پر کنید. پیش از کوتاه کردن الیاف، اجازه دهید چسب خشک شود و سپس با یک قیچی کوچک الیاف اضافی بیرون زده را کوتاه کنید تا فرش ظاهر مرتبی داشته باشد.
- فرش را با بخارشوی تمیز کنید. خروج بخار آب به این شکل یکی از روش‌های تمیز کردن فرش است که موثر و سازگار با محیط زیست است. البته پیش از این دستورالعمل‌های پشت فرش خود را بخوانید.
- با پاشیدن جوش شیرین روی فرش خشک و باقی گذاشتن آن به یک شب، بوی ماندگی و بد فرش را از بین ببرید. صبح بعد جوش شیرین‌ها را جاروبرقی بکشید. جوش شیرین می‌تواند بوی بد فرش را از بین ببرد و آن را جذب کند.
- برای از بین بردن فرورفتگی پایه مبل روی فرش، از یک تکه یخ کمک بگیرید. یه تکه یخ روی قسمت فرورفته گذاشته تا آب شود. از سشوار برای سرعت بخشیدن به این روند می‌توانید استفاده کنید. اما اطمینان حاصل کنید گرمای آن زیاد نباشد. پس از ذوب شدن کامل یخ یا یک برس، قسمت‌های فرورفته را به سمت بالا شانه کنید.
- اگر دوست دارید که الیاف فرش شما مانند روزهای اول دوباره به حالت ایستاده درآید، فرش خود را با یک پارچه نازک مرطوب اتو کنید. چند دقیقه اتو را روی پارچه مرطوب در آن ناحیه قرار دهید تا الیافِ خم شده دوباره حالت ایستاده بگیرند. هیچگاه اتو را مستقیم روی فرش نکشید.
- علاوه بر نکات بالا، دستمال کشیدن با جوش شیرین و سرکه می‌تواند به ترمیم و نو کردن فرش شما کمک کند. جوش شیرین را روی فرش با برس بکشید. پس از چند ساعت آن را جاروبرقی کشیده و سپس دستمال آغشته به سرکه به آن بکشید. اکنون با یک فرش تمیز با ظاهری جدید روبرو خواهید شد. اطمینان حاصل کنید که سرکه و جوش شیرین را همزمان روی فرش نریزید.
- در نهایت برای اینکه فرش دوباره آسیب نبیند، از زیرپایه مبلی استفاده کنید. همچنین می‌توانید روی فرش خود روفرشی پهن کنید تا مناطقی که بیشتر پا می‌خورند کمترین میزان پوسیدگی را داشته باشد.